Jeuk… Iedereen heeft er in meer of mindere mate last van. Maar wat is jeuk nu eigenlijk en welk nut heeft jeuk? Jeuk of pruritus is erg lastig te omschrijven. Jeuk is een gewaarwording die veelal wordt gedefinieerd met “de sensatie in de huid die uitlokt tot krabben”. Jeuk is misschien wel de meest voorkomende huidklacht ter wereld en kan variëren van een milde prikkel tot een allesoverheersende en tot wanhoop drijvende sensatie.
Welk nut heeft jeuk?
Jeuk is in eerste instantie bedoeld om jou voor parasieten, insecten en andere lichaamsvreemde organismen te waarschuwen wanneer zij met jouw huid in aanraking komen. Zodoende word je in staat gesteld om ze te verwijderen en jezelf beschermen. Het proces dat jeuk veroorzaakt is tot op heden niet geheel ontrafeld. Wel is bekend dat specifieke jeukzenuwen worden geprikkeld door eiwitten (o.a. histamine en neuropeptiden). Deze stoffen komen vooral vrij bij ontstekingen van de huid en bij allergische reacties.
Waardoor wordt jeuk veroorzaakt?
Er zijn talloze mogelijke oorzaken van jeuk. De bekendste vormen van jeuk zijn:
- Lichte bewegende aanraking op de huid
- Allergische reactie op lichaamsvreemde eiwitten
Binnen de geneeskunde wordt onderscheid gemaakt tussen:
- Jeukende huidziekten
- Jeuk zonder huidafwijking
Jeukende huidziekten
Onder de noemer ‘jeukende huidziekten’ worden onder meer de volgende ziekten, aandoeningen en afwijkingen geschaard:
- Xerosis cutis: jeuk door toedoen van een droge huid
- Eczemateuze huidaandoeningen
- Psoriasis (vulgaris): jeuk door de overactieve aanmaak van nieuwe huidcellen
- Netelroos: allergie-gerelateerde jeuk
- Prurigo parasitaria: jeuk door huidparasieten zoals vlooien, mijten & luizen
Jeuk zonder afwijking
Er zijn talloze oorzaken voor jeuk zonder huidafwijking.
- Hodgkin: de Ziekte van Hodgkin is een zich van lymfeknoop naar lymfeknoop verspreidende vorm van kanker
- Uremie: nierfalen, de situatie die ontstaat als nieren niet of nauwelijks meer functioneren
- Icterus: geelzucht: een levergerelateerde aandoening (of eigenlijk een symptoom van verscheidene aandoeningen)
- Diabetes Mellitus: suikerziekte of hyperglycemie (een te hoge bloedsuikerspiegel)
- Parasitaire infecties (van de huid of het maag-darmkanaal)
- Anemie: bloedarmoede, een te laag hemoglobinegehalte in het bloed
- Toxicodermie: een bijwerking van onder andere antibiotica
- Senilitas: ouderdom
- Aids
Verder kan jeuk ontstaan door:
- Jeukziekte (prurigo): chronische jeuk door een aangeboren stoornis van het afweersysteem
- Polycythemie: Ziekte van Vaquez-Osler, een beenmergaandoening die leidt tot overproductie van rode bloedcellen
- Zwangerschap: zwangerschapsjeuk oftewel PUPPP (Pruritic Urticarial Papules and Plaques of Pregnancy)
- Zenuwbeschadiging of afknelling van zenuwen
- Psychosomatiek: uitwerking van psyche op het lichaam (psychische klap door sterfgeval, scheiding, ontslag e.a.)
- Schimmelinfecties (candida albicans e.a.)
- Insectenbeten & brandnetelprikken
- Nier- & leverstoornissen
- Aambeien
- Brandwonden & wondgenezing
Wat kun je doen tegen jeuk?
Indien er een duidelijke oorzaak is voor jeuk dien je natuurlijk de onderliggende aandoening of oorzaak te behandelen en niet de jeuk als symptoom. [Voorbeeld: wanneer een parasiet niet wordt uitgeschakeld blijft de jeuk bestaan.] Algemene tips tegen jeuk zijn:
- Huidcorticosteroïden (medicijnen) gebruiken
- Invetten van de huid
- Sterk gekruide voeding vermijden
- Hitte vermijden
- Voorzichtig afdrogen
- Afkoelen van de huid
- Niet te vaak en niet te heet baden of douchen
- Alcohol op de huid vermijden
- Bij allergieën de desbetreffende allergenen vermijden
Methodes & middelen die jeuk kunnen helpen verdringen zijn onder meer:
- Capsaïcine: komt o.a. voor in paprika, Spaanse peper & chilipeper
- Lidocaïne: een licht verdovingsmiddel
- UV-B lichttherapie
- Menthol – zit veel in tandpasta, kauwgom & likeur
Wanneer jeuk zich steeds op dezelfde plaats voordoet, kan je huisarts of specialist de achterliggende oorzaak helpen opsporen.