Dysautonomie en POTS
In ons lichaam bevind zich een autonome zenuwstelsel, die de meest belangrijke functies van ons lichaam aanstuurt. Vele lichaamsfuncties worden geregeld buiten de wil om. Een paar voorbeelden : De darmen zijn voortdurend in bewegingen om de voedselbrij te verplaatsen. Pupillen verwijden in het donker en vernauwen in fel licht. Allerlei klierfuncties, geslachtelijke functies en de bloeddruk worden geregeld door het onwillekeurige of autonome zenuwstelsel.
Het autonoom zenuwstelsel regelt vooral de lichaamsfuncties die verband houden met ‘overleven’ en instandhouding van de soort. Dat zijn lichaamsfuncties als ademhaling, werking van hart en bloedvaten, voeding, spijsvertering, uitscheiding van afvalstoffen, temperatuurregeling, groei en voortplanting.
De meeste onwillekeurige lichaamsfuncties kunnen worden geregeld door twee tegenovergestelde werkingen, zoals bijvoorbeeld: – De hartslag kan worden vertraagd, maar ook worden versneld. – Kringspieren kunnen worden aangespannen, maar ook worden verslapt. – Bloedvaten kunnen worden verwijd, maar ook worden vernauwd.
De twee tegenovergestelde systemen binnen het autonoom zenuwstelsel zijn bekend als: – het sympatische systeem of sympathicus, – het parasympatische systeem of parasympathicus.
Wat is dysautonomie.
Dysautonomie is een verzamelnaam die elke disfunctie van het autonoom zenuwstelsel (AZS) betekent.
Is dysautonomie een ziekte ?
Neen, “dysautonomie” is geen specifieke ziekte of diagnose. Als uw arts u verteld heeft dat u “dysautonomie” heeft, vraag dan uw arts welk type dysautonomie u heeft, of wat het veroorzaakt. Er zijn een aantal verschillende medische aandoeningen die beschouwd worden als primaire vormen van dysautonomie, zoals:
- Neurocardiogene syncope
- Posturaal orthostatisch tachycardie syndroom (POTS)
- Auto-immuun autonome ganglionopathie
- Puur autonoom falen
- Multiple systeematrofie (MSA)
- Baroreflex falen
- Familiale Dysautonomie
Is dysautonomie zeldzaam ?
Nee! Dysautonomie is misschien niet goed gekend, en kan slecht begrepen worden door de meerderheid van de medische wereld, maar het is helemaal niet zeldzaam. Enkele van de primaire vormen van dysautonomie worden beschouwd als zeldzame ziekten, zoals familiale dysautonomie, auto-immuun autonome ganglionopathie en meervoudige systeematrofie, maar andere vormen zoals neurocardiogene syncope en posturaal orthostatisch tachycardiesyndroom (POTS) komen relatief vaak voor.
Hoe wordt dysautonomie behandeld ?
Elke onderliggende aandoening die de dysautonomie zou kunnen veroorzaken dient behandeld te worden, aangezien dit vaak de dysautonomie symptomen helpt verbeteren. Als er geen onderliggende oorzaak gevonden kan worden, is het doel om de patiënten hun symptomen te verminderen door niet-farmacologische interventies, aanpassingen aan de levensstijl en geneesmiddelen indien nodig. De specifieke behandeling hangt af van de soorten symptomen van dysautonomie die de persoon ervaart.
Wat is POTS? POTS is de afkorting voor Posturale Orthostatische Tachycardie Syndroom. Dat houdt in dat wanneer het lichaam in een staande positie komt (Posturale Orthostatische) het hart extra snel gaat kloppen (Tachycardie) om de hersenen van genoeg bloed en zuurstof te kunnen voorzien. Omdat de klachten bij de patiënten allen tezamen voorkomen en er geen duidelijke oorzaak is wordt het een Syndroom genoemd. Duidelijk is dat POTS wordt veroorzaakt door het onjuist functioneren van het autonome zenuwstelsel, ook wel dysautonomie genoemd. Veel mensen hebben wel eens last gehad van orthostatische hypotensie, dat is een licht gevoel in het hoofd ervaren bij het wisselen van houding tussen zitten en staan of bij het opstaan uit bed. Dit is vrij onschuldig en komt geregeld voor bij, voornamelijk, jonge en slanke mensen. In het begin kan het zijn dat veel POTSpatiënten denken dat hun klachten vrij onschuldig zijn, dat ze te maken hebben met orthostatische hypotensie, met stress of dat het ligt aan hun evenwichtsorgaan. Het is niet gek dat men dit denkt, het autonome zenuwstelsel wordt bij vele activiteiten betrokken.
Voordat de diagnose POTS gesteld wordt is het van belang om andere onderliggende ziektebeelden uit te sluiten. POTS kan lijken op verschillende soorten aandoeningen, bijvoorbeeld;
- Afwijkingen aan de schildklier, hypothyreoïdie of hyperthyreoïdie
- Een afwijking aan de bijnieren, tumor of pheochromacytoom
- Hartafwijkingen
- Angststoornis
- Bijwerking bij bepaalde medicatie
Artsen kunnen POTS snel over het hoofd zien omdat een patiënt vaak zittend en/of liggend gediagnostiseerd wordt. Een hartfilmpje lijkt ogenschijnlijk normaal omdat een patiënt tijdens de meting ligt op een onderzoekstafel. De afwijkende waarden worden gevonden tijdens staan. De hartfrequentie stijgt bij staan met meer dan 30 slagen per minuut of komt bij staan boven de 120 slagen per minuut. De conditie van een persoon met POTS verschilt van dag tot dag, er zijn goede dagen bij waarbij de hartfrequentie niet zodanig hoog stijgt. Ook hulpmiddelen -steunkousen- of een aangeleerde houding -beenspieren aanspannen bij staan- kan er voor zorgen dat de hartslag niet sterk stijgt. Tegenwoordig is het geen eis meer om een verlaging van de bloeddruk te zien bij staan. Ook kan er een schommelende of afwijkend hoge bloeddruk gezien worden. Vier subtypen van POTS bron: Mayoclinic Dr. E.E. Benarroch heeft POTS verdeeld in 4 subtypen. Dit heeft hij gedaan aan de hand van testen van het autonome zenuwstelsel en norepinefrine levels in het bloed.
- Een auto-immuun reactie, na virale infectie, kan neuropatische POTS veroorzaken. Kenmerkend zijn het overmatig zweten (van de voeten) en bloedpooling in benen.
- Hyperadrenergische POTS wordt gekenmerkt door een fluctuerende en/of verhoogde bloeddruk en door een verhoging van de norepinefrine levels in plasma (>3,547 nmol/L). POTS symptomen bij deze variant kunnen getriggerd worden door orthostatische stress (staan) maar ook door emotionele belasting en lichamelijke activiteit.
- Als gevolg van een tekort aan vocht opname, door maag-darm problematiek bijvoordbeeld, kan POTS optreden. Door een tekort aan vocht kan een verlaagd bloedvolume optreden. POTS is hiermee gerelateerd aan maag-darmziekten.
- POTS kan optreden door deconditionering van het lichaam. Dit kan aangetoont worden door een verminderd slagvolume van het hart, verminderde massa van het linker ventrikel van het hart en door verminderde zuurstof opname bij staan of inspanning.
Comorbiditeit bij POTS
Er wordt gezien dat POTS optreed bij een andere aandoening. Vaak zijn dit chronische aandoeningen en het kunnen ook aangeboren, erfelijke aandoeningen zijn. POTS wordt gezien bij onderstaande aandoeningen;
- Chronische vermoeidheidssyndroom/ME
- Aandoening aan de mestcel activatie
- Ehlers-Danlos syndroom
- Fibromyalgie
- Sjögrens syndroom
- Ziekte van Lyme
- Vergiftiging van zware metalen
- Sarcoïdose
- Amyloïdose
- Diabetes
- Lupus
- Syndroom van Guillain-Barré
- Hartafwijkingen
- Chiari malformatie
- Cervicale stenose
Wat heeft POTS te maken met het autonome zenuwstelsel?
Wanneer het lichaam vanuit een liggende naar een staande positie gaat zal het bloed in het lichaam opnieuw verdeeld moeten worden. Door de zwaartekracht zal 0,5 – 1,0 liter bloed naar de benen zakken. Het autonome zenuwstelsel kan dit opvangen door de bloedvaten samen te knijpen en ook de hartslag zal stijgen om onder andere het hoofd van voldoende bloed te kunnen voorzien. In een normale situatie zal het hart zijn snelheid ongeveer met 10 – 15 slagen per minuut verhogen. Bij mensen met POTS werkt het autonome zenuwstelsel niet goed genoeg en zal de bloedverdeling niet goed gecompenseerd kunnen worden. Dat heeft tot gevolg dat al het bloed naar de benen zakt en het hoofd van te weinig zuurstofrijk bloed voorzien wordt. Duizeligheid en flauwvallen hoort dus bij de symptomen van POTS, omdat het hoofd niet genoeg zuurstof krijgt. Omdat het lichaam er alles aan wil doen om niet flauw te vallen zal het lichaam, binnen 10 minuten na opstaan, de hartslag met meer dan 30 slagen per minuut verhogen. Onderstaande afbeelding geeft weer hoe de hersenen er normaal voor zorgen dat het bloed ook in de hersenen kan komen als een persoon staat. Bij POTS patiënten kunnen de hersenen er niet (goed) voor zorgen dat het bloed naar de hersenen gaat.
