Functie
Vitamine B12 speelt een rol bij de vorming van rode bloedcellen, zorgt voor een goede werking van het zenuwstelsel en is een essentiële factor voor de groei. Het is nodig bij de synthese van het DNA en RNA. Verder is het betrokken bij de stofwisseling van foliumzuur.
Vitamine B12 tekort komt voor bij alle leeftijdsgroepen. Baby’s, kinderen, jongeren, middelbare leeftijd, ouderen en bejaarden. In de dagelijkse praktijk bij therapeuten wordt gemeld dat 80 tot 90% van de mensen met chronische klachten een significante vermindering van de klachten ondervinden bij toediening van B12. Bij een tekort aan vitamine B12 kan minder DNA worden aangemaakt, dat nodig is als lichaamscellen zich vermenigvuldigen. Vooral bloed- en zenuwcellen vermenigvuldigen zich snel, en daar zijn de effecten van een tekort dus het eerst te merken. In Nederland heeft naar schatting één op de vier ouderen een tekort aan vitamine B12, door een verminderde opname in het maag-darmkanaal. Dit kan leiden tot bloedarmoede en schade aan het zenuwstelsel. Vitamine B12 heeft invloed op het homocysteïnegehalte in het bloed. Een hoog homocysteïnegehalte wordt in verband gebracht met de ontwikkeling van Alzheimer en hart- en vaatziekten.

B12 tekort, wetenschappelijk
Een bepaald soort bloedarmoede, pernicieuze anemie wordt veroorzaakt door B12 tekort. Dit is een auto-immuunziekte, ook wel ziekte van Addison-Biermer genoemd, waarbij antistoffen tegen de intrinsieke factor en of pariëtale cellen in de maag worden geproduceerd. Een andere aandoening door een B12-tekort is een gecombineerde strengziekte met neurologische symptomen door aantasting van de spinale achter- en zijstrengen, perifere zenuwen en de nervus opticus. De ziekte uit zich door sensibiliteitsstoornissen en ataxie. Patiënten hebben klachten als het gevoel op watten te lopen, tintelingen in armen en benen of gevoel van doofheid.

Symptomen B12 tekort
Een tekort aan vitamine B12 kunnen veel verschillende en onverklaarbare klachten geven op neurologisch, psychisch en lichamelijke vlak. Hieronder slechts een kleine greep aan verschijnselen:

Neurologisch:

• Tintelingen, doof gevoel, brandend gevoel in armen, benen, handen en/of voeten, zenuwpijn, op “watten” lopen, uitvalsverschijnselen
• Concentratiestoornissen, geheugenproblemen
• Afasie: niet op de juiste woorden kunnen komen, verkeerde woorden gebruiken, verspreken
• Ataxie: onverklaarbaar vallen, of ergens tegen aan lopen, verlies van positiegevoel, dingen omgooien, struikelen, moeilijk lopen
• Verminderde pijnbeleving, verslechterde fijne motoriek, reuk en smaak

Psychisch:

• Depressie, nervositeit, geïrriteerdheid, prikkelbaarheid, stemmingswisselingen, gedragsveranderingen, apathie
• Dementie, verwardheid
• Psychose, paranoia, hallucinaties

Fysiek:

• Spierpijn en krachtsverlies
• Gewrichtsklachten
• Vermoeidheid, slaperigheid, zwakte
• Glossitis (ontstoken tong), branderige, pijnlijke of prikkelende tong, gevoelige mond
• Misselijkheid, verlies van eetlust, gewichtsverlies
• Menstruatieklachten, zoals uitblijven menstruatie, hevige menstruatie, te lange menstruatie, verergerde menstruatiepijn
• Kortademigheid, benauwdheid Hartkloppingen
• Duizeligheid
• Bleekheid van de huid
• Impotentie
• Onvruchtbaarheid
• Haaruitval
• Veranderingen in gezichtsveld, wazig zien
• Darmklachten
• Incontinentie en/of vaak plassen
• Hoofdpijn
• Abnormale reflexen
• Spiertrekkingen en spierkrampen
• Oorsuizen

Opname B12 en veiligheid
Actieve opname van vitamine B12 gebeurt in de darm via specifieke receptoren. Deze receptoren binden alleen vitamine B12, wanneer dat eerst is gebonden aan intrinsieke factor, die zich in de maag bevindt. Het opnamepercentage van vitamine B12 neemt af bij toenemende inname. Volgens de Gezondheidsraad is er geen risico verbonden aan een hoge vitamine B12-inname.

Oorzaken B12 tekort
Er bestaan vele oorzaken voor een tekort aan vitamine B12 en deze kunnen worden onderverdeeld in 4 categorieën: verminderde inname (vegetariërs/veganisten), een gestoorde opname, aangeboren stoornissen in de B12-stofwisseling en overige oorzaken. De meest voorkomende oorzaak van een vitamine B12-tekort is een verstoorde opname in het maag-darmkanaal. Vitamine B12 wordt in het laatste deel van de dunne darm (ileum) opgenomen. Het probleem wordt echter al eerder veroorzaakt: in de maag. Vitamine B12 wordt gekoppeld aan de stof ‘intrinsieke factor’. Intrinsieke factor is een bestanddeel van maagsap, dat geproduceerd wordt door het maagslijmvlies. Wanneer het maagslijmvlies beschadigd is, ontstaat er op den duur een vitamine B12-tekort, omdat het lichaam geen maagzuur, pepsine en/of intrinsieke factor kan aanmaken. Het tekort ontwikkelt zich meestal sluipend. Andere oorzaken van een B12-tekort zowel bij volwassenen, kinderen en zelfs baby’s kunnen te maken hebben met een belasting van parasieten, het langdurig gebruik van maagzuurremmers of maag- of darmoperaties, candida, Leaky gut syndroom, auto-immuunziekten, lever- en galblaas problemen, medicatie gebruik (o.a. methotrexaat en antibiotica), stofwisselingsstoornissen, gebruik van alcohol.

Suppletievormen van vitamine B12
Stoffen die Vitamine B12 bevatten worden collectief ‘cobalaminen’ genoemd. Cyanocobalamine komt oorspronkelijk niet voor in de natuur. In het lichaam wordt cyanocobalamine afgebroken tot fysiologische vormen, methylcobalamine en adenosylcobalamine. De cyanide (giftig) blijft dan in kleine hoeveelheden achter in het lichaam en wordt daarom niet aangeraden. De best opneembare vormen zijn methylcobalamine en adenosylcobalamine (co-ënzym B12). Ze zijn beide biologische actieve vormen die niet meer omgezet hoeven te worden door de maag en darmen. Zowel methylcobalamine als adenosylcobalamine hebben belangrijke biochemische en therapeutische voordelen in vergelijking met andere niet actieve vormen van B12.

Methylcobalamine
Methylcobalamine wordt aangetroffen in het bloedplasma, het cerebrospinaal vocht en het cytoplasma. Methylcobalamine draagt bij aan het goed functioneren van het perifere zenuwstelsel, ruggenmerg en hersenen, het goed functioneren van het algehele immuunsysteem en het op peil houden van een gezond homocysteïne gehalte in het bloed. Methylcobalamine is als cofactor nodig voor de omzetting van homocysteïne in methionine. Deze reactie is nodig om het foliumzuur te laten functioneren.

Adenosylcobalamine
Adenosylcobalamine overheerst in weefselcellen en wordt daar vastgehouden in de mitochondriën. Adenosylcobalamine draagt vooral bij aan een normaal energieleverend metabolisme en een goed functionerend zenuwstelsel en vermindert vermoeidheid. Adenosylcobalamine speelt een rol bij de vetzuur-, cholesterol- en eiwitstofwisseling, energiestofwisseling en hemoglobinesynthese. Adenosylcobalamine is ook betrokken bij de afbraak van verschillende organische verbindingen, waaronder BCAA aminozuren (branched-chain amino acid) zoals leucine, isoleucine en valine. Hierdoor wordt energie (ATP) geproduceerd. Bij onvoldoende adenosylcobalamine kan vermoeidheid veroorzaken.

Hydroxocobalamine
Hydroxocobalamine is een vorm die vaak gebruik wordt voor intramusculaire injecties. Hydroxocobalamine als smelttabletten gebruiken als optie is zinloos. Het is sublinguaal namelijk niet opneembaar.

Homocysteïne
Een verhoogd homocysteïne gehalte is een risicofactor voor het ontstaan van verschillende chronische ziekten. Denk bijv. aan atherosclerose, CVA, dementie, depressie, hart- en vaatziekten, osteoporose, hypothyreoïdie, metabool syndroom, onvruchtbaarheid, oxidatieve stress en TIA.
Homocysteïne is een cytotoxisch zwavelhoudend aminozuur als tussenvorm voor het maken van cysteïne en methionine. De recycling naar methionine wordt gedaan met behulp van foliumzuur en vitamine B12.
Het homocysteïne kan makkelijk in het bloed worden bepaald. Homocysteïne komt normaal in het lichaam voor maar een te hoog homocysteïnegehalte wordt ook wel gezien als sluipmoordenaar. SAMe is de uiteindelijke stof die nodig is om te methyleren.

Homocysteïne wordt bij een goede methylering via 3 routes afgebroken in het lichaam:

1. Door remethylering met behulp van MTHFR + 5-MTHF + methylcobalamine en MS (methionine synthase). Methionine + Adenosine wordt dan omgezet in S-adenosylmethionine (SAMe).
2. Met behulp van betaïne (TMG) en betaïnehomocysteïne S-methyltransferase (BHMT) wordt het omgezet in methionine. Ook dan is er methionine + Adenosine, dat wordt SAMe
3. Het wordt door transsulfuratie omgezet naar het niet giftige cystation, wat vervolgens wordt omgezet in cysteïne met behulp van pyridoxal-5-fosfaat (actieve B6) met de vitamine B6 afhankelijke enzymen cystathion-bèta synthase (CBS) en cystathion-gamma-lyase (CGL).

Hieruit wordt Glutathion gemaakt. Wanneer er iets fout gaat bij deze omzetting kan er een tekort aan SAMe en glutathion ontstaan.

Methylering
De gezondheid is enorm afhankelijk van het vermogen van het lichaam om te kunnen methyleren. Methylering is het belangrijkste biochemische proces in het lichaam. De methylatie cyclus is een biochemische route benodigd in de vervaardiging van DNA, RNA, fosfolipiden – myelineschede van de zenuwen, neurotransmitters, bijnierhormonen en meer dan 100 enzymen. Een volledig functionele methylatie cyclus is nodig voor tal van detoxificatie reacties. Bij methylering (methylatie) wordt een methylgroep aan een molecuul toegevoegd. Een methylgroep bestaat uit één koolstofatoom en drie waterstofatomen (CH₃). Om de methylatiecyclus te laten werken heb je de actieve vormen van vitamine B12, foliumzuur en vitamine B6 nodig. Om B12 te activeren heb je methylering nodig. Als de methylering bijna niet meer werkt loop je daarmee vast, het lichaam kan dan ook de benodigde B12 voor de methylering niet meer activeren. De vicieuze cirkel is dan een feit.

Methylering speelt cruciale een rol bij:

1. Onderhoud en reparatie van het DNA in de cellen en weefsels.
2. De opbouw van RNA en DHA, regulatie van de genexpressie
3. Opbouw en herstel van myeline, de isolatie rond de zenuwcellen
4. De opbouw van de neurotransmitters dopamine en serotonine
5. Hormoonregulatie zoals oestrogeen en testosteron
6. De vorming van Adrenaline en melatonine
7. De productie van insuline
8. Fase-2 leverdetoxificatie, ontgifting zware metalen
9. Optimale werking van het immuunsysteem, met name bij infecties
10. Zwavel metabolisme (aanmaak van glutathion)
11. Mobilisatie van vet en cholesterol
12. Allergische reacties
13. De productie en reparatie van eiwitten zoals aminozuren, hemoglobine, antistoffen, collageen en elastine
14. De opbouw van SAMe, afhankelijk van methylering van B12
15. Onschadelijk maken van de vrije radicalen
16. De opbouw van carnitine, welke een belangrijke rol speelt in het transport van vetten en de ATP productie
17. Het reguleren van histonen (betrokken bij celdeling/kanker)
18. De regulatie van het homocysteïnegehalte
19. De opbouw van Coenzym Q10 voor het energiemetabolisme
20. De omzetting van voedingsstoffen naar de actieve vorm zoals foliumzuur en homocysteïne naar 5-MTHF (folaat) en methionine
21. Reparatie van cellen

Uit deze lange rij functies blijkt dat aan heel veel chronische ziekten en gezondheidsproblemen een storing in de methylering ten grondslag ligt. Methyleren doet het lichaam met behulp van methyldonoren en een aantal cofactoren. De belangrijkste methyldonoren zijn: S-adenosylmethione (SAMe), methylcobalamine (actieve vorm van B12), 5-MTHF (actieve vorm van foliumzuur), betaïne (TMG), MSM, DMAE, choline, maar ook TMG, DMG, cafeïne, melatonine, Q10, L-Carnitine en curcumine zijn methyldonoren. Om te kunnen methyleren zijn deze stoffen altijd voldoende nodig. Wanneer er een gendefect is kan er onvoldoende 5-methyltetrahydrofolaat (5-MTHF) gevormd worden, dit is de biologische actieve vorm van foliumzuur. Bij het niet goed functioneren van de methylatie cyclus is gebruik van de inactieve vormen B12 zoals, cyano- en hydroxocobalamine niet aan te raden.

Behandeling van methylering
Bij een methylatie probleem, zijn de cyano en hydro injecties niet altijd effectief. Voor de behandeling van methyleringsproblemen is het verstandig om smelttabletten met de actieve vorm van B12 in de vorm van methylcobalamine en adenosylcobalamine (coënzym B12), foliumzuur in de vorm van folaat zoals THF en 5-MTHF (Quatrefolic®) en B6 (pyridoxal-5-phosphate kortweg P-5-P) te gebruiken. Wanneer dit niet voldoende blijkt is aanvulling met S-Acetyl-L-Glutathion en SAMe een goede optie.

Foliumzuur
Tussen foliumzuur en vitamine B12 bestaat een nauwe relatie. Het lichaam heeft naast vitamine B12 ook foliumzuur nodig voor de groei en het instant houden van het lichaam en de aanmaak van witte en rode bloedcellen. Samen met vitamine B12 is foliumzuur betrokken bij de vorming van RNA en DNA, het erfelijk materiaal in de cellen van het lichaam. Daarnaast is het ook betrokken bij omzettingen van sommige aminozuren, zoals de omzetting van homocysteïne naar methionine. Foliumzuur en vitamine B12 worden altijd samen getest, omdat ze als broer en zus bij elkaar passen. Foliumzuur mag pas aangevuld worden als een vitamine B12-tekort uitgesloten is.

Folate trap
Wanneer iemand neurologische en/of psychische klachten heeft die door een B12-tekort veroorzaakt wordt, dan kunnen de klachten verergeren met alleen foliumzuur suppletie. Een hoog foliumzuurgehalte in het bloed (>31pmol/l) maskeert een te laag vitamine B 12. Een bekende veronderstelling tegenwoordig is de zogenaamde “folate-trap”. Hierbij wordt een normaal of zelfs verhoogde waarde foliumzuur in het bloed gezien, maar het beschikbare foliumzuur zit als het ware vast. Dit wordt veroorzaakt door een B12 (methylcobalamine) deficiëntie. In een dergelijk situatie is het geven van meer foliumzuur een ongewenste situatie aangezien door de stapeling van foliumzuur de NK-cellen van het immuunsysteem zouden kunnen worden verlaagd. Om dit voorkomen is het advies om dan eerst te behandelen met alleen Methylcobalamine. Methylcobalamine kan vervolgens een methylgroep afstaan aan homocysteïne, waardoor hermethylering ontstaat. In een later stadium kan alsnog worden begonnen met de behandeling van zowel de actieve vorm van foliumzuur, de folaat vorm (Quatrefolic) in combinatie met twee actieve vormen van B12 zowel methylcobalamine als adenosylcobalamine.

Foliumzuur, Folaat, 5-MTHF, Quatrefolic^®
De foliumzuurvorm die vaak bij suppletie gebruikt wordt is een synthetische vorm van foliumzuur. Foliumzuur moeten eerst door het lichaam worden omgezet in 5-MTHF met behulp van het enzym dihydrofolaatreductase. Dit is een ingewikkeld proces, waarbij ook voldoende aanwezigheid van vitamine B2, vitamine B3 en zink moet zijn. Uit onderzoek blijkt dat de omzetting van foliumzuur in zijn actieve vorm soms traag en inefficiënt verloopt. In het verleden is het lastig gebleken om actief folaat (5-MTHF) in een supplement te verwerken, vanwege de instabiliteit ervan. Quatrefolic®, ook wel de ‘vierde generatie folaat‘ genoemd heeft een superieure biologische beschikbaarheid ten opzichte van eerdere bronnen van folaat of foliumzuur. Quatrefolic® is ook beter oplosbaar in water dan 5-MTHF gebonden aan calciumzout (de derde generatie van folaat). Het gevolg hiervan is dat het makkelijker opgenomen kan worden door de cellen in de darmwand, wat de hogere biologische beschikbaarheid van Quatrefolic mede verklaart.

SAMe
SAMe wordt gemaakt met behulp van methylcobalamine en 5-MTHF. Het is betrokken bij de methylering van fosfolipiden, waardoor de opbouw van myelineschedes kan plaatsvinden. SAMe is een belangrijke methyldonor en daardoor betrokken bij vele biochemische reacties in het lichaam. SAMe levert methylgroepen voor de activering van hormonen en de regulatie van DNA eiwitten. In de hersenen speelt SAMe een belangrijke rol bij de productie van noradrenaline, adrenaline, dopamine, serotonine en melatonine. SAMe is essentieel om het zenuwstelsel gezond te houden.

TESTEN
Er zijn een aantal testen beschikbaar om de status van vitamine B12 te testen.

Serum-B12-test
Het grijze gebied is een waarde tussen 200 en 450 pg/ml. In de NHG standaard is een ondergrens bepaald op 148 pmol/l. Per land kan de referentiewaarden enorm verschillen. Zo is de ondergrens in Japan 407 pmol/l, in Spanje en Duitsland is deze 365 pmol/l. Er zijn een aantal wetenschappelijke publicaties bekend waar men praat over een referentiewaarde van minimaal 370 -962 pmol/l omdat er anders een tekort optreedt in het cerebrospinale vocht. Wij zijn van mening dat de normaal waarde verhoogd zou moeten worden naar minstens 450 pg/ml. Het klachtenbeeld is de belangrijkste factor in het beoordelen van de testresultaten en B12-status, aangezien er geen enkele test bestaat die als ‘gouden standaard’ kan dienen als de diagnose van een vitamine B12-tekort. Wanneer de klachten duidelijk op een tekort wijzen, dient behandeling gestart te worden om neurologische schade te voorkomen. Bij klachten die wijzen op een vitamine B12-tekort en een laag-normale B12-waarde dient MMA te worden getest. Men kan ook direct een proefbehandeling met een combinatie van B12 (methylcobalamine), foliumzuur en B6 (P-5-P) sublinguaal overwegen. Serum-12 kan in sommige gevallen een vals hoge/normale waarde geven (methyleringsprobleem), terwijl er toch een tekort is.

MMA-test (Methylmalonzuurtest)
Een verhoogd MMA-waarde kan wijzen op een B12 tekort (adenosylcobalamine). De bepaling van het MMA-gehalte in de urine kan helpen om een B12 tekort uit te sluiten. Stapeling van methylmalonzuur wordt geassocieerd met toename van vetweefsel en insulineresistentie. Aanvullende bepalingen van MMA en totaal homocysteïne (tHcy), leveren een essentiële bijdrage aan het vaststellen van een functioneel intracellulair vitamine B12 tekort. Indien MMA verhoogd is, is dit een duidelijke indicatie dat er sprake is van een vitamine B12-tekort. Indien alleen homocysteïne verhoogd is, moeten ook foliumzuur en vitamine B6 getest worden. Indien foliumzuur en B6-waarden normaal zijn, is er zeer waarschijnlijk sprake van een B12-tekort. Wanneer zowel MMA als homocysteïne te hoog is dan is een B12 tekort zeker. Bij alleen een te hoge MMA waarde waarbij de kreatinine normaal is (en foliumzuur normaal of hoog) dan is er sprake van een B12-tekort. MMA kan ook bij een hoognormale waarde (voor behandeling) van diagnostisch belang zijn. Indien de waarde duidelijk daalt na behandeling is bewijs dat er een B12-tekort aanwezig was.

Homocysteïnetest
Homocysteïne wordt verhoogd door alcohol, roken en koffie (meer dan 6 kopjes per dag). In het bloed laat de homocysteïnewaarde in de regel zien hoe het met de methylering gesteld is, alhoewel het mogelijk is dat er toch methyleringsproblemen zijn met een normaal homocysteïne- gehalte. Het normale en dus optimale homocysteïne-gehalte in het bloed ligt op 7 µmol/liter voor mannen en 6 µmol/liter voor vrouwen. Een waarde boven de 15 µmol/liter is te hoog. Dit gehalte moet wel bepaald zijn wanneer iemand 12 uur lang niet gegeten of gedronken heeft (nuchter is). Een verhoogd homocysteïne kan wijzen op een tekort aan vitamine B12, vitamine B6 (P5P) en foliumzuur. Het vormt een waardevolle aanvulling op de serum-B12-test. Referentiewaarde waarde voor mensen tussen 20 en 65 jaar < 15 µmol/l (nuchter). Optimaal is echter < 7,0 µmol/l.

Holotranscobalaminetest (HoloTc-test)
Er is een belangrijk verschil tussen het gehalte vitamine B12 in serum en in de cel. Het totale vitamine B12 in bloed is gebonden aan 3 transport eiwitten: Tc1, Tc2, Tc3. Alleen vitamine B12 wat gebonden is aan Tc2, ook wel HoloTC of Actief B12 genoemd, transporteert maar 6 tot 20% van het totale serum vitamine B12 en kan B12 in de cel brengen en is dus bruikbaar voor het lichaam. De holoTC-test meet alleen de actieve vorm van B12 ofwel het holotranscobalamine, hetgeen nuttig kan zijn. Deze test kan gedaan worden in het Medisch Centrum Twente in Enschede en het Erasmus Medisch Centrum te Rotterdam.

Bron : sohf.nl/nieuws/b12-tekort